Eternal Sunshine of the Spotless Mind - Ánh dương vĩnh cửu của tâm hồn vô nhiễm

Hai nhân vật chính của phim Ánh dương vĩnh cửu của tâm hồn vô nhiễm

Ánh dương vĩnh cửu của tâm hồn vô nhiễm (Eternal Sunshine of the Spotless Mind) có một kich bản đặc biệt, xoay quanh Joel Barish (Jim Carrey) và Clementine Kruczynski (Kate Winslet), hai con tim tan vỡ đang tìm cách lãng quên nhau trên đường đời. Nói đây là một chuyện tình nhẹ nhàng, không sai. Nhưng để đầy đủ hơn, kịch bản do Kaufman chắp bút đưa khán giả bước vào một cuộc hành trình rất thú vị. Đó là chuyến hành trình tiến sâu vào bên trong trí óc con người khi con tim tan vỡ. 

Joel Barish là một chàng trai trầm tính, ít nói, chọn cách thể hiện mọi thứ qua trang giấy vẽ và nhật ký. Trong khi đó, Clem (Clemetine) lại có phần ngổ ngáo, cuộc sống của cô nhiều màu sắc, sôi nổi và bồng bột. Từ đầu đến cuối phim, Clem xuất hiện với bốn màu tóc khác nhau, không chỉ để thể hiện sự cá tính của mình mà còn là cách khác để đạo diễn dẫn dắt câu chuyện – mỗi màu tóc là một đoạn tình cảm trong câu chuyện dài của cô.

Cặp đôi Clemetine - Joel với những nét tính cách trái ngược

Cặp đôi Clemetine - Joel với những nét tính cách trái ngược

Không chỉ lạ lùng về mặt ý tưởng, bộ phim còn có kết cấu và phong cách đạo diễn hết sức độc đáo. Gondry và Kaufman đã né tránh mọi lối mòn thường thấy trong những câu chuyện tình lãng mạn, liên tục bày ra những mặt đối lập, tạo thành một mê cung rối rắm, không phân biệt ranh giới giữa thực và ảo, giữa quá khứ và hiện tại. Chuyện phim bắt đầu bằng một kết thúc, đến khi kết thúc lại quay về vạch xuất phát ban đầu. Phân nửa thời lượng diễn ra trong vòng một đêm, khi Joel nằm trên giường để các bác sĩ xoá bỏ trí nhớ của bản thân. Thân thể anh bất động, nhưng tâm trí thì hỗn loạn. Càng nhớ về Clem, anh càng nhận ra mình chẳng thể quên được nàng, dẫu anh đã chọn cách xóa đi toàn bộ kí ức. Hành trình lần về quá khứ của Joel cũng đi ngược tuyến tính thời gian, xuất phát từ những trận cãi vã cuối cùng và dừng lại khi hai người lần đầu gặp nhau.

Tạo ra một mê cung, nhưng Gondry và Kaufman cũng cẩn thận để lại một vài chỉ dẫn nho nhỏ giúp người xem không bị lạc đường. Đó là mái tóc của Clementine, cụ thể hơn, là bốn sắc màu thay đổi của tóc nàng. Khi gặp Joel lần đầu trên bãi biển Montauk, Clem nhuộm tóc xanh lá cây – có chút lạ lẫm và vô tư. Khi cả hai nằm bên nhau cùng ngắm sao trời giữa tuyết lạnh, tóc Clem bỗng là màu đỏ rực – báo hiệu một tình yêu chớm nở. Thời gian trôi đi, sắc đỏ ấy ngả dần sang màu cam nhạt – ngọn lửa tình yêu hẳn đã tàn phai. Ở đầu và cuối phim, khi mọi ký ức về Joel đã bị xoá sạch, Clem chỉ còn mái đầu màu xanh dương – màu của nỗi buồn và sự trống trải đến cô quạnh.

Màu tóc của Clem thay đổi theo cung bậc tình cảm của cô và Joel

Màu tóc của Clem thay đổi theo cung bậc tình cảm của cô và Joel

Nếu như tâm trạng của Clementine được thể hiện qua mái tóc, thì cảm xúc của Joel lại được lột tả từ bên trong, thông qua ký ức của chính anh. Không khó hiểu vì sao Clem lại là người chủ động tìm cách quên Joel trước tiên. Theo lời kể của Kaufman, Clem là một cô gái mạnh mẽ và đầy cá tính, trong khi Joel lại mang tâm hồn vụn vỡ, chất chứa nhiều nỗi lòng. 

Để ngăn không cho những điều quý giá về hình ảnh của Clem bị xoá đi, Joel tìm mọi cách “giấu” cô vào vùng kí ức riêng tư nhất. Từ khoảnh khắc sung sướng mỗi khi được ngắm nhìn mưa rơi, nỗi hổ thẹn vì bị mẹ bắt gặp trong lúc thủ dâm, cho đến cảm giác tội lỗi vì đã trót tay sát hại chú chim vô tội trước sự doạ nạt của bạn bè. Trong những ký ức gắn liền với tuổi thơ của Joel, Clem luôn xuất hiện kịp thời như đôi bàn tay kéo chàng vực dậy khỏi tăm tối. Bởi một lẽ giản đơn, Clem chính là “ánh dương vĩnh cửu” trong “tâm hồn vô nhiễm” của Joel. Cả hai đều là những phần ký ức mà Joel chẳng cách nào quên được.

Mỗi ký ức về Clemetine đều là những thứ mà Joel không muốn đánh mất

Mỗi ký ức về Clemetine đều là những thứ mà Joel không muốn đánh mất

Mang chút hơi hướm viễn tưởng, song cảm giác mà Ánh dương vĩnh cửu của tâm hồn vô nhiễm đem đến cho khán giả lại gần gũi và chân thật. Đạo diễn Gondry sử dụng rất nhiều hiệu ứng kỹ xảo tuy đơn giản nhưng hiệu quả, mô tả chính xác cách thức ký ức vụt mất khỏi trí nhớ của mỗi chúng ta: những cuốn sách trắng xoá, những con người vô diện, ngôi nhà sụp đổ từng mảng, âm thanh méo mó vô định, giọng nói đứt quãng không thành lời… 

Trong một cảnh phim, khi Joel cố gắng níu giữ những kỷ niệm về Clementine, hai người đang xem phim trong ô tô thì bỗng nhiên cả Clem lẫn màn hình đều dần biến mất. Trước khi Clem biến mất hoàn toàn, Joel đã may mắn kịp ôm chặt lấy Clem, sau đó kéo cô ra khỏi xe trước khi nó tan ra trong vùng nhớ của Joel. Rồi khi họ nắm tay nhau chạy dọc theo con đường, dãy hàng rào bên cạnh cũng lần lượt lặn đi từng cái từng cái một, như thể có bóng ma đang truy đuổi hai con người tuyệt vọng giữa đêm tối.

Cả bộ phim nói đến sự quên lãng nhưng chẳng hề có cảnh nào đáng quên

Cả bộ phim nói đến sự quên lãng nhưng chẳng hề có cảnh nào đáng quên. Thành công của Ánh dương vĩnh cửu của tâm hồn vô nhiễm có được nhờ vào sự kết hợp hoàn hảo giữa nhiều yếu tố: kịch bản thông minh của Kaufman, lối kể chuyện đầy sáng tạo của Gondry, và cả âm nhạc mang đậm nỗi buồn hồi ức của Jon Brion. Tất nhiên, không thể không nhắc đến sự nhập vai tuyệt vời của bộ đôi diễn viên chính: Kate Winslet quyến rũ bởi lối diễn xuất đa dạng, lúc thì ngọt ngào nữ tính, khi lại điên dại bất cần, thay đổi liên tục như màu tóc của nàng Clementine; còn Jim Carrey đã hoàn toàn gạt bỏ được các vai hài “đóng đinh” với tên tuổi anh trước đó để thủ vai anh chàng Joel thâm trầm, giàu tình cảm.

Cả bộ phim nói đến sự quên lãng nhưng chẳng hề có cảnh nào đáng quên

Triết lý mà Kaufman muốn nói thì nhiều, nhưng chung nhất vẫn là chuyện tình yêu. Anh cho rằng ký ức giống như một tảng băng được bồi đắp theo năm tháng. Với Joel, Clementine chính là vết nứt trên tảng băng ký ức của anh. Để quên cô, anh khiến chính bản thân bị tổn thương. Vết nứt càng lớn, băng càng dễ vỡ. Xét cho cùng, Ánh dương vĩnh cửu của tâm hồn vô nhiễm chứng tỏ một điều rằng: tâm trí ta quyết định tất cả, nhưng chỉ có con tim là níu giữ được tình yêu.

Tại lễ trao giải thưởng Oscar lần thứ 77 năm 2005, Ánh dương vĩnh cửu của tâm hồn vô nhiễm đã đem về cho Charlie Kaufman và Michel Gondry cùng Pierre Bismuth tượng vàng tại hạng mục Kịch bản gốc xuất sắc nhất, cũng như giúp Kate Winslet nhận được đề cử tại hạng mục Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất. Bộ phim ghi được dấu ấn sâu sắc và rộng rãi trong lòng khán giả, cũng như chính cái tên của nó, mãi là ánh dương vĩnh cửu tỏa sáng trong những tâm hồn vô nhiễm.