(HTV) - Kế hoạch ký thỏa thuận khoáng sản Mỹ - Ucraina đã không diễn ra như dự kiến sau cuộc tranh cãi căng thẳng giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Ucraina Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng.
Tổng thống Ucraina Volodymyr Zelensky, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Phó Tổng thống Mỹ JD Vance tranh cãi trước báo giới tại Nhà Trắng. Nguồn ảnh: Reuters
Ông Zelensky đã hy vọng rời Nhà Trắng với thỏa thuận cho phép Mỹ tiếp cận tài nguyên của Ucraina. Nếu không có cam kết an ninh rõ ràng, thì ít nhất Washington sẽ đóng vai trò nào đó trong tương lai của Kiev.
Tuy nhiên, sau những giây phút nồng ấm đầy ắp tiếng cười trong Phòng Bầu dục, ông Zelensky, Tổng thống Trump và Phó Tổng thống JD Vance đã kéo nhau vào cuộc tranh cãi ăn miếng trả miếng.
Ông Zelensky đã nhắc đến chiến dịch quân sự của Nga cách đây 3 năm, và lệnh ngừng bắn thất bại vào năm 2019. Tổng thống Ucraina cho rằng ai cũng gặp vấn đề trong chiến tranh và Mỹ sẽ cảm nhận được điều đó trong tương lai. Lời lẽ này đã khiến ông Trump tức giận và tham gia cuộc tranh cãi trước đó chỉ có ông Zelensky và ông Vance.
Thế nhưng, điều khiến Tổng thống Trump phản ứng dữ dội nhất là khi ông Zelensky tuyên bố nhượng bộ Nga thì chiến tranh sẽ đến với ông Trump.
Ông Zelensky: "Ngay từ đầu cuộc chiến..."
Ông Trump: "Ông đang không có vị thế tốt. Ông không nắm quân bài nào cả. Với chúng tôi, ông sẽ có điều đó."
Ông Zelensky: "Chúng tôi không chơi bài."
Ông Trump: "Có đấy! Ông đang đánh cược mạng sống của hàng triệu người. Ông đang đánh cược với chiến tranh thế giới thứ ba. Những gì ông làm không hề tôn trọng nước Mỹ. Chúng tôi đã hỗ trợ ông rất nhiều so với nhiều người nghĩ."
Tổng thống Ucraina Volodymyr Zelensky rời Nhà Trắng sau cuộc tranh cãi với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Nguồn ảnh: Reuters
Tiến sĩ Anna Matveeva của Đại học King's College London bình luận: "Tôi chưa bao giờ chứng kiến cảnh tượng này trong ngoại giao quốc tế cả, huống chi là ở Phòng Bầu dục. Ông Trump sẽ không tử tế với bất kỳ ai công kích cá nhân ông ấy và nước Mỹ."
Theo giới quan sát, mối quan hệ giữa ông Trump và Zelensky vốn đã không mấy tốt đẹp trước khi hai người gặp nhau ở Nhà Trắng. Sau cuộc cãi vã lần này, liên minh Mỹ - Ucraina được nuôi dưỡng dưới thời chính quyền Joe Biden, có lẽ đã tan vỡ.
Lãnh đạo Mỹ và Ucraina tranh cãi gay gắt tại Nhà Trắng
Binh lính NATO tham gia cuộc tập trận Steadfast Dart 2025 ở Rumani. Nguồn ảnh: AP
Cuộc đấu khẩu có thể khiến lãnh đạo Ucraina nhận được khen ngợi từ những người muốn ông đứng lên chống lại Tổng thống Trump. Tuy nhiên, nó cũng có thể quyết định một thời kỳ chiến tranh và hòa bình ở châu Âu. Sự sụp đổ công khai trong mối quan hệ giữa ông Zelensky và ông Trump đang báo hiệu cuộc khủng hoảng lớn giữa các thành viên NATO ở châu Âu và phía Mỹ.
Nhiều hoài nghi đã xuất hiện về cam kết của Mỹ đối với an ninh châu Âu bên ngoài Ucraina. Câu hỏi lớn nhất là liệu ông Trump có giữ lời hứa mà Tổng thống Harry Truman đưa ra vào năm 1949, coi cuộc tấn công đồng minh NATO là cuộc tấn công vào nước Mỹ hay không.
Lo ngại này dường như xuất phát từ quyết tâm của ông Trump nhằm khôi phục quan hệ với ông Putin. Ông chủ Nhà Trắng đã gây áp lực lớn lên Ucraina, trong khi nhượng bộ đáng kể với Nga. Với ông Trump, an ninh của Ucraina không phải là ưu tiên hàng đầu, và các nước châu Âu cũng lo sợ điều tương tự.
Không chỉ đơn thuần là thỏa thuận khoáng sản mà ông Zelensky từ chối ký, lãnh đạo Ucraina tin rằng đất nước của ông đang trong cuộc chiến sống còn. Đó là lý do ông Zelensky liên tục đòi hỏi đảm bảo an ninh từ Mỹ.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Anh Keir Starmer và Tổng thống Ucraina Volodymyr Zelensky tham dự cuộc họp thượng đỉnh ở Luân Đôn. Nguồn ảnh: Reuters
Thủ tướng Anh Keir Starmer mới đây đã chủ trì hội nghị thượng đỉnh với sự tham gia của nhiều lãnh đạo quốc tế, trong đó có Tổng thống Zelensky để tìm kiếm giải pháp cho vấn đề Ucraina cũng như an ninh châu Âu.
Ông Starmer nói châu Âu đang ở "ngã ba đường trong lịch sử" và phải hỗ trợ Ucraina cho đến khi nào còn cần thiết. Ông xác nhận Anh và Pháp sẽ lãnh đạo một "liên minh tự nguyện" hỗ trợ chấm dứt xung đột Nga - Ucraina.
Tuy nhiên, tình hình còn phụ thuộc vào cuộc đàm phán song phương giữa Mỹ và Nga. Nếu Mỹ và Nga đạt tiến triển tốt thì đây sẽ là bước thụt lùi với ông Zelensky.
Trong trường hợp chính quyền Trump chấm dứt viện trợ quân sự, Ucraina sẽ tiếp tục chiến đấu nhưng câu hỏi lớn là kéo dài được bao lâu. Lúc đó, các đồng minh châu Âu sẽ phải chịu áp lực gấp đôi để giải quyết tình hình.
.webp)
Mỹ muốn giảm bớt phụ thuộc vào Trung Quốc về đất hiếm
Khoáng sản thiết yếu là nền tảng của nền kinh tế thế kỷ 21. Chúng là thành phần không thể thiếu trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo, ứng dụng quân sự và hạ tầng công nghiệp. Tuy nhiên, chúng cũng đóng vai trò chiến lược về địa chính trị và địa kinh tế.
Thỏa thuận khoáng sản giữa Mỹ và Ucraina đã đổ vỡ. Tuy nhiên, ông Trump lại bày tỏ quan tâm khi ông Putin đề cập khả năng hợp tác với Mỹ về tài nguyên khoáng sản của Nga.
Một số khoáng sản thiết yếu có thể kể đến như than chì được dùng để chế tạo pin xe điện, lithium - thành phần không thể thiếu của pin trong hầu hết thiết bị điện tử, hay titan được sử dụng trong ngành chế tạo và xây dựng.
Mỏ than chì Zavallievsky ở Ucraina. Nguồn ảnh: Reuters
Một vài mẫu đất hiếm được trưng bày tại cơ sở Molycorp ở California, Mỹ. Nguồn ảnh: Reuters
Tuy nhiên, đáng chú ý nhất là nhóm đất hiếm gồm 17 nguyên tố được ví như "vitamin" của ngành công nghiệp với vô số ứng dụng, giúp công nghệ thu nhỏ, nhanh hơn và mạnh hơn.
"Trên thực tế, đất hiếm không phải là thứ khó tìm. Tuy nhiên, không phải nơi nào cũng có đủ nguồn lực xử lý và tinh luyện vì quá trình này tiêu tốn rất nhiều năng lượng, chưa kể tác động đến môi trường. Rất ít nơi đưa ra các quy định hạ thấp chi phí sản xuất. Vì thế, từ cuối thế kỷ 20 đến đầu thế kỷ 21, việc tinh luyện đất hiếm đã di dời từ phương Tây sang Trung Quốc. Mãi cho đến thập niên gần đây nhất, người ta mới đẩy mạnh chế biến đất hiếm ở Mỹ, Canada, Australia và nhiều nơi khác", nhà địa lý Julie Michelle Klinger thuộc Viện Khoa học Con người (Áo) cho biết.
Các chuyên gia cho biết Trung Quốc là một trong những lý do chính mà Tổng thống Trump quan tâm đến khoáng sản và đất hiếm tại nhiều nơi, trong đó có Ucraina.
Trung Quốc là nước sản xuất đất hiếm lớn nhất thế giới và kiểm soát 75% trữ lượng toàn cầu. Theo số liệu của cơ quan khảo sát địa chất Mỹ giai đoạn 2020-2023, Trung Quốc chiếm tới 70% lượng đất hiếm nhập khẩu vào Mỹ.
Vào tháng 12 năm ngoái, Bắc Kinh đã cấm xuất khẩu một vài khoáng sản thiết yếu sang Mỹ, sau khi giới hạn xuất khẩu một năm trước đó.
Trung Quốc chiếm 75% trữ lượng đất hiếm toàn cầu. Nguồn ảnh: Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS)
Theo các chuyên gia, ông Trump rất muốn Mỹ giảm phụ thuộc vào các nguồn của Trung Quốc vì lo ngại về kinh tế và an ninh quốc gia. Ngoài ra, Mỹ không có nhiều công ty đủ năng lực khai thác và chế biến đất hiếm ngay tại nước này. Đất hiếm cũng là lý do khiến ông Trump hứng thú với Greenland. Tuy nhiên, chính quyền nơi đây vẫn đang chần chừ khai thác vì lo ngại tác động đến môi trường. Câu hỏi là ai sẽ là người đầu tiên tiếp cận nguồn tài nguyên quý giá của Greenland.
Theo Reuters, Mỹ là nước tạo ra ngành công nghiệp đất hiếm trong chiến tranh thế giới thứ hai. Thế nhưng, Trung Quốc đã dần mở rộng và kiểm soát toàn bộ lĩnh vực này trong 30 qua.
>>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9