(HTV) - Cái chết của thủ lĩnh Hamas - Yahya Sinwar - được xem là bước ngoặt trong cuộc xung đột giữa Hamas và Israel. Nhiều nhà phân tích cho rằng việc này có thể làm gia tăng cơ hội đàm phán và đạt được thỏa thuận ngừng bắn tại Gaza.
"Sau cuộc truy đuổi quyết liệt kéo dài cả năm qua, lực lượng của chúng tôi đã tiêu diệt được Yahya Sinwar, kẻ chủ mưu gây ra vụ thảm sát tàn bạo ngày 7 tháng 10 năm ngoái", tư lệnh quân đội Israel Herzi Halevi thông báo ngày 17/10.
Theo Israel, thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar là kẻ chủ mưu vụ tấn công vào miền Nam Israel hồi tháng 10/2023, dẫn đến xung đột kéo dài một năm qua tại Dải Gaza.
Ông Yahya Sinwar trong một sự kiện tại Dải Gaza năm 2021. Nguồn ảnh: AP
Ông Sinwar cũng được cho là người đã cản trở tiến trình đàm phán về thỏa thuận ngừng bắn tại Gaza và việc thả những con tin bị bắt trong vụ tấn công của Hamas.
Em trai của Michael Levy, là Or Levy, nằm trong số những người bị bắt làm con tin tại lễ hội âm nhạc Nova tháng 10 năm ngoái.
Theo Israel, đến nay, 101 con tin vẫn còn đang ở Gaza, ít nhất một nửa trong số này được cho là còn sống.
Micheal Levy - người nhà con tin cho biết: "Theo tôi được biết, Sinwar là người đã chặn mọi thỏa thuận. Giờ là cơ hội thật sự để buộc Hamas chấp nhận thỏa thuận, đưa con tin trở về và chấm dứt cuộc chiến này."
Theo John Kirby - người phát ngôn Nhà Trắng, Sinwar là rào cản chính trong việc đạt được thỏa thuận. Ông ấy đã bác bỏ mọi đề xuất của các cố vấn chính trị Hamas và bác bỏ mọi sự thỏa hiệp từ phía Israel. Cái chết của ông ấy là bước ngoặt để chấm dứt cuộc chiến.
Nomi Bar-Yaacov - thành viên nghiên cứu tại Chatham House cho biết: "Cái chết của Sinwar làm gia tăng khả năng đạt được lệnh ngừng bắn vì mục tiêu của Israel là xóa sổ giới thủ lĩnh và khả năng chiến đấu của Hamas. 23 trong số 24 tiểu đoàn của Hamas đã không còn và phần lớn các thủ lĩnh cấp cao đã bị sát hại. Cái chết của Sinwar càng làm Hamas thêm suy yếu".
Tổng thống Mỹ Joe Biden và nhiều lãnh đạo khác kêu gọi tận dụng bước ngoặt này để kêu gọi nối lại đàm phán ngừng bắn tại Gaza. Ông cho biết đã gọi điện chúc mừng Thủ tướng Netanyahu, và nói đã đến lúc hướng đến lệnh ngừng bắn tại Gaza.
Thủ tướng Israel gọi cái chết của thủ lĩnh Hamas là "thời khắc quan trọng" trong cuộc xung đột. Nguồn ảnh: Văn phòng Thủ tướng Israel
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ngày 17/10 khẳng định: “Tôi có một thông điệp gửi đến người dân Gaza: Cuộc chiến này có thể kết thúc vào ngày mai, nếu Hamas hạ vũ khí và trả lại con tin.”
Đến ngày 19/10, máy bay Israel thả truyền đơn có in hình ảnh thi thể ông Sinwar xuống phía Nam Gaza kèm nội dung "Hamas sẽ không còn cai trị Gaza nữa”.
Theo người dân ở thành phố Khan Younis và dựa trên những hình ảnh được chia sẻ trực tuyến, hãng tin Reuters cho biết các tờ truyền đơn có dòng chữ viết bằng tiếng Ả Rập: “Bất kỳ ai hạ vũ khí và giao nộp con tin sẽ được phép rời đi và sống trong hòa bình”.
Tờ The Times of Israel cho biết, mặc dù Reuters cho rằng những tờ rơi này là của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), nhưng chúng được thiết kế khác với các thông báo của quân đội Israel được lưu hành ở cả Gaza và miền Nam Liban.
Israel thả tờ rơi có ảnh thi thể thủ lĩnh Hamas xuống Khan Younis. Nguồn ảnh: Al Jazeera
Việc Israel tiêu diệt được ông Sinwar được cho là có phần may mắn, do đây không phải là cuộc tấn công lên kế hoạch từ trước.
Trong quá trình tuần tra tại miền nam Dải Gaza, các binh sĩ Israel đã chạm mặt và tấn công một nhóm quân Hamas. Trong số người thiệt mạng, có một thi thể trông giống ông Sinwar và Israel phải qua nhiều bước để có thể xác nhận đó là thủ lĩnh Hamas.
Thi thể ông Yahya Sinwar được phát hiện sau khi xe tăng Israel nã pháo. Nguồn ảnh: EyePress News
Tờ New York Times của Mỹ ngày 18/10 đưa tin kết quả khám nghiệm thi thể từ Viện Pháp y quốc gia Israel cho biết, ban đầu ông Sinwar bị thương ở cánh tay do trúng mảnh văng từ tên lửa hoặc đạn pháo xe tăng.
Tuy nhiên, ông Sinwar thiệt mạng là do phát súng bắn vào đầu, dù quân đội Israel nói rằng ông Sinwar chết do xe tăng bắn phá toà nhà. Tờ New York Times lưu ý hiện chưa rõ ai đã bắn phát súng, bắn khi nào và loại vũ khí được sử dụng.
Đoạn video do quân đội Israel công bố cho thấy, trước khi bị tiêu diệt, ông Sinwar đang ngồi trên một tầng lầu đã tan nát, tay bị thương và ném gậy về phía máy bay không người lái.
Hình ảnh này trở thành niềm tự hào của người dân tại Gaza, trong đó có quê nhà Khan Younis của Sinwar, nơi mà người ta gọi ông bằng biệt danh Abu Ibrahim.
Saeed Hamdan - hàng xóm trước đây của Yahya Sinwar cho biết: "Abu Ibrahim không ẩn núp, không trốn chạy, luôn ở trên tiền tuyến. Chúng tôi đã mất đi một người quý giá. Nhưng niềm an ủi của chúng tôi là Abu Ibrahim đã có được những gì ông mong muốn".
Sau cái chết của ông Sinwar, nhiều người Palestine đã đăng tải lại những bài phát biểu trước đây của ông. Ông nói rằng, ông thà chết dưới tay của Israel, còn hơn chết vì bệnh tật hay tai nạn, vì khi đó ông được trở thành người tử vì đạo.
Abu Al-Amir Al-Laham chia sẻ: "Chúng tôi đã quen với thực tế rằng các thủ lĩnh tử vì đạo là động lực kháng chiến và các nhà lãnh đạo tiếp theo sẽ càng mạnh mẽ và kiên định hơn. Chúng tôi hy vọng rằng với cái chết của Abu Ibrahim, toàn bộ Palestine sẽ được giải phóng".
Vụ sát hại ông Sinwar là lần thứ hai trong vòng ba tháng Hamas mất đi thủ lĩnh tối cao, sau vụ thủ lĩnh chính trị Ismail Haniyeh thiệt mạng trong vụ tấn công tại Iran cuối tháng 7.
Theo giới chuyên gia, khi tìm lãnh đạo mới, Hamas sẽ cân nhắc đến lợi ích của Iran, nước hậu thuẫn chính, và Qatar, nơi các ứng cử viên chính cho vị trí thủ lĩnh chính trị đang sinh sống.
Ismail Haniyeh và Yahya Sinwar trong một sự kiện tại Gaza năm 2017. Nguồn ảnh: AP
Theo Sadeq Abu Amer, người đứng đầu Nhóm Đối thoại Palestine, nhóm nghiên cứu có trụ sở tại Thổ Nhĩ Kỳ, giới thủ lĩnh Hamas đã thay đổi cách thức hoạt động kể từ khi ông Sinwar lên nắm quyền.
Theo đó, đa số các vấn đề sẽ được quyết định bởi "nhóm thủ lĩnh chung" gồm người đứng đầu Hội đồng Shura, cơ quan ra quyết định của Hamas, và các thành viên Hamas ở Dải Gaza, Bờ Tây, và cộng đồng người Palestine sống lưu vong. Ngoại lệ đáng chú ý là ông Sinwar nắm quyền quyết định toàn bộ các vấn đề liên quan đến con tin tại Gaza.
Hai ứng viên tiềm năng kế nhiệm Yahya Sinwar: Khalil al-Hayya (trái) và Khaled Mashal (phải). Nguồn ảnh: Anadolu/Getty Images
Ông Abu Amer cho rằng Hamas có thể duy trì cách hoạt động này, hoặc bầu một trong ba thủ lĩnh khu vực hiện nay, gồm: Khalil al-Hayya đang phụ trách Gaza, Zaher Jibril đang phụ trách Bờ Tây, và Khaled Mashaal đang phụ trách các khu vực ngoài lãnh thổ Palestine.
Ngoài ra, nhóm này cũng có thể chọn ra thủ lĩnh nhưng không thông báo công khai để đảm bảo an toàn.
Theo một số chuyên gia, hai ứng cử viên sáng giá nhất để thay thế ông Sinwar là Khaled Mashaal và Khalil al-Hayya, đều nằm trong giới thủ lĩnh chính trị Hamas đang sống tại Qatar.
Ông Khalil Al-Hayya là cấp phó của ông Sinwar và là người đứng đầu phái đoàn Hamas trong cuộc đàm phán ngừng bắn. Ông được coi là thân với Iran, nhưng ít cứng rắn hơn ông Sinwar.
Trả lời phỏng vấn hồi tháng 4, ông al-Hayya cho biết Hamas sẵn sàng ngừng bắn với Israel trong ít nhất 5 năm. Nếu một nhà nước Palestine độc lập được thành lập theo biên giới năm 1967, Hamas sẽ giải thể cánh vũ trang và chỉ đơn thuần là đảng phái chính trị.
Ông Khaled Mashaal từng là thủ lĩnh chính trị Hamas trong hơn 20 năm. Ông được xem là tương đối ôn hòa và có mối quan hệ tốt với Thổ Nhĩ Kỳ và Qatar. Tuy nhiên, mối quan hệ của ông với Iran, Syria và nhóm Hezbollah tồn tại nhiều vấn đề do ông ủng hộ phe đối lập Syria trong cuộc nội chiến của nước này năm 2011.
Theo truyền thông tại Trung Đông, ông Mashaal đã đảm nhận vị trí quyền thủ lĩnh Hamas và đang phụ trách liên lạc với các bên chính tham gia đàm phán về trả tự do cho con tin Israel.
Thủ lĩnh mới của Hamas sẽ có quyền tham gia đàm phán về ngừng bắn tại Gaza. Theo giới phân tích, Hamas sẽ giữ những yêu cầu cốt lõi, nhưng sẽ linh hoạt ở một số vấn đề, chẳng hạn như các điều khoản đổi con tin Israel lấy từ nhân Palestine. Phía Israel cũng được kỳ vọng sẽ nhượng bộ hơn do đã hoàn thành một trong những mục tiêu của mình.
Người biểu tình tại Tel Aviv yêu cầu chấm dứt xung đột sau cái chết của Yahya Sinwar. Nguồn ảnh: The Washington Post
Tuy nhiên, vẫn có khả năng hai bên sẽ duy trì lập trường cứng rắn, khiến chiến sự kéo dài hơn và trở nên căng thẳng hơn.
"Con tin sẽ không được trả tự do cho đến khi Israel ngừng tấn công người dân Gaza, rút toàn bộ lực lượng và thả tù nhân Palestine,” Phó thủ lĩnh Hamas tại Gaza Khalil al-Hayya tuyên bố, “Cái chết của Sinwar cùng với các thủ lĩnh khác trước đó sẽ chỉ khiến phong trào của chúng tôi trở nên mạnh mẽ hơn."
>>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9