Tết đến xuân về, ngoài việc chúc nhau sức khỏe, vạn sự hanh thông, thì tục xông nhà, xông đất đã trở thành thói quen trong đời sống tinh thần của tất cả người Việt Nam. Hãy cùng lắng nghe nghệ sĩ chia sẻ về nét đẹp văn hóa đã hình thành từ bao thế hệ này.
Cao Mỹ Kim - Khát vọng trong năm mới
Qua sách vở, rồi người lớn trong gia đình như ông bà, cha mẹ, Cao Mỹ Kim được biết, cùng với Tết cổ truyền, xông nhà (hay cách gọi khác là xông đất, đạp đất) là tục lệ đã có từ rất lâu đời ở Việt Nam. Quan niệm của ông cha ta từ xưa đã cho rằng, ngày mùng một Tết là ngày khởi đầu cho cả một năm mới, vì vậy nếu mọi việc diễn ra trong ngày này suôn sẻ, thuận lợi thì cả năm cũng sẽ được may mắn, tốt lành. Ngay sau thời khắc giao thừa, bất cứ người nào bước từ ngoài vào nhà với lời chúc mừng năm mới đều sẽ được coi là đã xông nhà cho gia chủ. Và việc chọn người xông nhà hợp tuổi, mang lại may mắn trong cả một năm cho gia đình mình có lẽ là điều mà mỗi người chủ nhà đều rất quan tâm. Không phải là người quá duy tâm, nhưng Cao Mỹ Kim cho biết cô cũng luôn để tâm đến việc xông nhà nhân dịp năm mới này. Thứ nhất, tục xông nhà đầu năm là nét văn hóa đặc trưng của người Việt. Ở một khía cạnh nào đó, nó mang ý nghĩa gắn chặt tình cảm và mang đến cho nhau những lời chúc may mắn, tốt lành nhất trong ngày đầu năm mới. Tục xông nhà đầu năm cũng thể hiện khát vọng thịnh vượng, an khang, hạnh phúc của từng gia đình mỗi khi Tết đến xuân về. Nên với cô diễn viên trẻ này, điều quan trọng nhất khi chọn người xông nhà phải là người vui vẻ, rộng rãi, hạnh phúc thì gia đình được họ “xông” sẽ luôn may mắn, sung túc trong năm mới.
Thanh Trúc - Giải pháp tự xông nhà
Tục xông nhà đầu năm là một trong những phong tục cổ truyền được ông cha ta lưu truyền qua bao thế hệ mà qua Ngoại của mình Thanh Trúc được biết. Rồi trong đời sống văn hóa tinh thần của người Việt cũng vậy, tục xông nhà có ảnh hưởng đến “vận mệnh” gia chủ trong cả một năm kế tiếp. Thế nên theo truyền thống, chủ nhà sẽ chọn một người “hợp tuổi” với mình để bước vào nhà mình đầu tiên trong năm mới, vào đêm giao thừa hoặc sáng mùng một Tết. Thanh Trúc chia sẻ thêm, ngoài hợp tuổi với chủ nhà, người xông nhà cũng có thể là người hợp với con vật đại diện của năm mới, và đặc biệt phải tránh “tứ hành xung” chẳng hạn như: Dần - Thân - Tỵ - Hợi, Thìn - Tuất - Sửu - Mùi, Tý - Ngọ - Mão - Dậu. Ngoài phương án trên, cô diễn viên trẻ cho hay, cách xông đất sau giờ giao thừa cũng có thể để người thân trong gia đình tự làm lấy. Chúng ta chọn một người tốt vía ra đi từ lúc chưa hết giờ sang canh và dự lễ tại đình chùa, sau đó xin hương hái lộc. Lúc trở về nhà đã bước sang năm mới, người này tự “xông nhà”, mang sự tốt lành quanh năm về cho gia đình theo quan niệm của ông bà xưa. Đi xông nhà như vậy tránh được việc phải nhờ vả, hay làm phiền người khác.
Huỳnh Kim Khánh - Cẩn tắc thì … vô ưu
Cô diễn viên của những bộ phim: Hát ca bềnh bồng, Giá phải trả… nói nhà ai gặp được người đến xông đất đầu năm có tính tình xởi lởi thì năm ấy không khí gia đình sẽ luôn vui vẻ, công việc làm ăn thì suôn sẻ, phát đạt. Đặc biệt, khi có một đứa trẻ con (không kể trai hay gái) lanh lợi, hoạt bát đến xông đất thì coi như là may mắn vì tâm hồn vốn trong sáng, lương thiện của chúng hứa hẹn sẽ mang đến nhiều điều tốt đẹp trong năm mới. Nhưng trên thực tế, vẫn có nhiều người, nhiều nhà thường dành chút thời gian trước đó để tìm hiểu xem năm nay, tuổi nào xông đất nhà mình thì hợp. Tuy nhiên, không phải lúc nào chúng ta cũng nhờ được người hợp tuổi với mình đến để xông đất, nên còn có thể áp dụng kinh nghiệm dân gian là chọn người tốt vía hay còn gọi là nhẹ vía, có nghĩa là người đó trong cuộc sống có tính tình dễ chịu, vui vẻ, nhiệt tình may mắn v.v... Còn nếu không, kể cả có hợp tuổi, nhưng khó tính thì chưa chắc năm mới đã gặp may. Nhưng theo cùng thời gian, những phong tục tập quán xưa có nhiều thứ mất đi cùng những thay đổi, phát triển của cuộc sống hôm nay, tục “xông đất” cũng vậy. Dĩ nhiên, người ta vẫn còn nói về nó, vẫn đi xông đất nhà bà con, bạn bè. Nhưng đa phần như một niềm vui nho nhỏ ngày Tết chứ không nặng chuyện may rủi, hậu vận như trước đây. Vì vậy cả người xông đất và nhà được xông đất đều thoải mái, nhẹ nhàng.
Thanh Thức - Coi trọng truyền thống…
Với Thanh Thức, ngày đầu tiên của năm mới - mùng một Tết có một ý nghĩa đặc biệt trang trọng. Vì ngày đó bắt đầu cho một năm mới nên mọi việc làm trong khoảng 24 tiếng đồng hồ đều có ảnh hưởng tới cả năm. Do vậy, việc xông đất, xuất hành, những cử chỉ, lời nói là điều mà ai cũng phải cẩn ngôn cẩn trọng. Chính vì thế mà sau thời điểm giao thừa, bước vào những giờ phút đầu tiên của năm mới người Việt Nam chúng ta từ xưa rất coi trọng tục xông đất. Khi lễ giao thừa đánh dấu một năm đã qua, nhường cho một năm mới tốt đẹp đến, nhà ở được coi như hoàn toàn đổi mới, người bước chân tới xông đất sẽ là “sứ giả” do sự may mắn đưa đến. Do đó, mọi người đã cân nhắc kỹ về nhân phẩm, chức phận, sự giàu sang, cũng như về tính tình, hạn vận khi mong cầu người đến xông nhà ngày đầu năm là hệ trọng hơn cả. Bất cứ ai cũng muốn được người tử tế, tốt tính đến xông đất nhà mình. Họ muốn trở nên tốt lành, thiện hảo hơn năm cũ. Vì thế, người ta thường để ý tìm người hợp tuổi với mình để dặn trước nhờ xông đất. Và chàng người mẫu, diễn viên này cũng không đi ra ngoài những thói quen truyền thống ấy để có được người xông đất như ý.
Ngọc Thảo - Quan sát, áp dụng giữa cổ và kim
Với Ngọc Thảo, có thể nói qua tục xông đất đầu năm mọi người thấy được khát vọng về sự thịnh vượng, an khang của người xưa khi bước sang năm mới. Từ mơ ước đó nên có nhiều gia đình cứ đóng chặt cửa buổi sáng mồng một Tết, đợi đến khi có người được xem là có thể đem may mắn đến lúc đó mới chịu mở cửa nhà. Bởi người ta cho rằng, việc xông đất có ảnh hưởng sâu sắc đến vận mệnh của gia chủ trong cả một năm. Thế nên, được người xông đất tốt thì cả năm làm ăn tấn tới, mọi chuyện tốt lành. Còn với kinh nghiệm của mình, Ngọc Thảo cho hay rằng: Những ai xởi lởi, thật thà, hồn nhiên, làm ăn phát đạt, con cái đông đủ (có trai, có gái), mặt mũi sáng sủa, nhà không có tang thì sẽ là người tốt duyên, tốt vía. Cho nên theo quan sát của anh, có những gia đình đã cẩn thận, lo xa bằng cách ngầm ngỏ ý chào mời với một người nào đó được xem là tốt vía để sáng mồng một đến xông đất, xông nhà nhà mình cho thật sớm. Nhưng riêng Ngọc Thảo, anh chỉ áp dụng 2 cách chọn người xông đất ngày đầu năm mới của ông bà xưa; thứ nhất là người hợp tuổi với mình; thứ hai người xông đất phải là trụ cột trong gia đình, bên cạnh việc khoẻ mạnh, tính tình vui vẻ, hiếu thuận.
Duy Anh