Sinh ra ở Nghệ An, nhưng một thời gian dài nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý được bầu làm Chủ tịch Hội đồng hương Hà Tĩnh tại TP. Hồ Chí Minh. Duyên nợ sông La, núi Hồng theo mãi ông cho đến những năm tháng cuối đời.
Tấm ảnh chụp nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý thời trẻ (Ảnh chụp lại)
Nghĩa nặng tình sâu
Trở lại với ca khúc Một khúc tâm tình của người Hà Tĩnh, kể từ khi ra đời năm 1974 đến nay, ca khúc này được xem như “Tỉnh ca” của người Hà Tĩnh.
Cứ dịp lễ lạc, liên hoan hay họp mặt ở bất cứ nơi đâu mà nghe câu: (Chứ) Đi mô rồi cũng nhớ về Hà Tĩnh/ Nhớ núi Hồng Lĩnh nhớ dòng sông La/ Nhớ biển rộng (mà) quê ta ớ ơ ơ ơ… là ắt hẳn có người Hà Tĩnh ngồi đó. Trong sự nghiệp sáng tác, không phải người nghệ sĩ nào cũng có được niềm hạnh phúc như vậy.
Trở thành “người Hà Tĩnh chính hiệu”, Nguyễn Văn Tý như nặng nợ nặng duyên hơn với miền quê này. Hai năm sau “Tỉnh ca” ra đời, ông Trần Quang Đạt lại mời nhạc sĩ về Hà Tĩnh và đặt hàng nhờ ông sáng tác bài hát về lĩnh vực xây dựng, thủy lợi.
Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý gật đầu rồi theo chân Đoàn trưởng Văn công Hà Tĩnh lúc ấy là ông Lê Hàm đi thực tế tại công trường hồ Kẻ Gỗ. Hơn một tháng “ba cùng” với anh em văn công và công nhân công trường, bài hát Người đi xây hồ Kẻ Gỗ ra đời.
“Bởi chúng mình thương bao nhiêu mảnh đất cằn/ Mà đời không ngại đào mấy con kênh/ Ðắp hồ xây đập, ta nuôi dòng nước ngọt/ Để đàn mương nhỏ tắm mát quanh năm/ Ruộng đồng ta thỏa mơ ước bao ngàn năm... ” – Quả thật, hiếm bài hát nào viết về lao động lại dạt dào tình cảm, đẹp mộng mơ như thế.
Bài hát mang âm hưởng dân ca ví giặm Nghệ Tĩnh, vừa thiết tha tình cảm gắn bó với quê hương, vừa hừng hực khí thế lao động hăng say của người đi xây hồ, đắp đập.
Cái duyên nợ của Nguyễn Văn Tý với núi Hồng sông La cứ vậy theo mãi ông cho đến những năm tháng cuối đời.
Công trình thủy nông Kẻ Gỗ - Hà Tĩnh (Ảnh: Internet)
Vào năm 2006, hưởng ứng đợt vận động sáng tác về mười cô gái Ngã ba Đồng Lộc nhân ngày giỗ các chị, nhà thơ - luật sư Bùi Mạnh Hảo đã đem bài thơ Mười bông hoa trinh liệt giữa Ngã ba Đồng Lộc đến nhờ nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý phổ nhạc.
Vậy là từ TP. Hồ Chí Minh, ông trở lại Hà Tĩnh khi đã 83 tuổi. Giữa ngã ba Đồng Lộc lộng gió, người nhạc sĩ già chống gậy nhấc từng bước, run run thắp nén nhang trên nấm mộ mười bông hoa trinh liệt.
Trong hư ảo khói nhang, các chị như hiện về. Chuyện về cây bồ kết, về mái tóc chưa kịp gội, về lời hẹn thề đôi lứa còn bỏ ngỏ… làm bật lên những thanh âm. Nước mắt lặng lẽ lăn trên gò má và một khúc ca bất tử ngân đọng trong tâm hồn nhạc sĩ.
Thế rồi trường ca Mười bông hoa trinh liệt giữa Ngã ba Đồng Lộc ra đời với những rung cảm vô cùng mạnh mẽ: “Các o nằm lại đây phong sương cùng cây cỏ/ Dưới từng nấm mộ nhỏ e ấp một tâm linh/ Mỗi con tim chan chứa biết bao tình (…)/ Các o nằm lại đây vẫn thẳng hàng như một thời xông trận/ Đạn đã lên nòng, cuốc xẻng chắc trong tay...”.
Và đó cũng là ca khúc cuối cùng dành cho Hà Tĩnh, kết thúc sự nghiệp âm nhạc đồ sộ của người nhạc sĩ tài hoa.
Những “dư âm” còn lại
Ngồi trò chuyện được một lúc, nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý nhờ tôi đỡ ông nằm xuống chiếc gường nhỏ. Tôi nhìn quanh căn phòng nhỏ treo đầy ắp những kỷ vật gắn bó với cuộc đời ông.
Trong nhà ông, thứ còn “lung linh” nhất có lẽ là bức tường treo bằng khen, huân chương và những tấm ảnh cỡ lớn chụp ông với những người bạn. Căn phòng ông ở liền kề với gian ngoài, kê chiếc giường đơn bằng sắt, một cây đàn tranh cũ treo trên tường, chiếc organ hỏng phím và một chiếc tivi nhỏ.
Đồng chí Võ Văn Thưởng - Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, thăm, tặng quà nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý nhân dịp Tết Nguyên đán Mậu Tuất 2018 (ảnh: internet).
Phía đầu giường, bên cạnh bản đánh máy bài thơ của Hội đồng hương Hà Tĩnh tại TP. Hồ Chí Minh chúc thọ ông có treo một tấm biển màu đỏ, ghi: Tỉnh Hà Tĩnh hỗ trợ nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý an dưỡng tuổi già đến suốt đời, 5 triệu đồng mỗi tháng. Ông cho biết, đây là số tiền tỉnh Hà Tĩnh hỗ trợ ông mỗi tháng, từ tháng 6 năm 2015 đến nay.
Tuổi cao lại thêm 3 lần bị tai biến, tắc nghẽn mạch máu não, hư thận, dạ dày và căn bệnh tiền liệt tuyến đã hạ gục ông. Tuổi già trong căn phòng nhỏ, đi lại, ông phải dùng chiếc gậy 3 chân nhưng cũng phải có người dìu, còn mắt thì đã lão đến hết cả số để đo.
Mái đầu thoảng nhớ thoảng quên, nhưng hễ nhắc đến dấu tích những bóng hồng để lại trong nhạc phẩm của mình, đôi mắt nhạc sĩ già lại hấp háy hạnh phúc. Ông kể về họ với một giọng trìu mến, ấm áp lạ thường.
Nhớ và tiếc mãi cái thuở này! (Ảnh chụp lại)
Đến tận bây giờ, khi đã qua tuổi 90, mái đầu bạc trắng thời gian, nhưng những xao xác thuở ban đầu vẫn vẹn nguyên và trong trẻo trong ông.
Cái số đào hoa cộng hưởng với tâm hồn nghệ sĩ làm cho cái đẹp trong âm nhạc của Nguyễn Văn Tý thăng hoa, để lại cho đời những bản tình ca đi cùng năm tháng.
Cả một đời tằm nhả tơ, dâng hiến cho đời bao tuyệt phẩm, giờ đây, trong nỗi cô đơn của tuổi xế chiều lẻ bóng, người nhạc sĩ tài hoa ấy đang lục tìm lại ký ức một thưở. Ngày ngày trong căn phố nhỏ, ông vẫn "mơ dáng em đang ôm đàn dìu muôn tiếng tơ” để rồi “đêm đêm anh lặng ru người trăm năm” - (Lời bài hát Dư âm của Nguyễn Văn Tý).
Những khúc ca dặt dìu về những người phụ nữ một thời ông thương mến và tôn thờ vẫn ngân vọng thiết tha.
Một thời và mãi mãi.
Văn Nguyễn