Mạng xã hội giờ đây giúp con người giao dịch dễ dàng, không gian được rút ngắn, thời gian được thu hẹp. Thế nhưng, bên cạnh những tiện ích mà các mạng xã hội mang lại, cũng đã xuất hiện những mặt trái, trong đó có chuyện lừa đảo.
Có thể nói, các mạng xã hội như Facebook, Zalo, Skype, Twitter… đang trở thành một phần không thể thiếu của cuộc sống hiện đại. Nhiều dịch vụ có thể dùng mạng để thực hiện, trong đó có việc chuyển tiền. Nhiều hình thức mua bán online được thực hiện giao dịch khá nhanh khá thuận tiện. Nhưng mạng xã hội cũng là môi trường mà những đối tượng xấu lợi dụng sự cả tin, nhẹ dạ của một bộ phận thành viên cộng đồng để lừa đảo.
Những hình thức lừa đảo qua mạng xã hội rất khó lường, đối tượng giỏi công nghệ và các nạn nhân thì cả tin
Lừa đảo ngày càng tinh vi
Giữa tháng 9 rồi, chị V.H nhận được tin nhắn qua Messenger của anh V.D là em trai của chị đang làm việc tại Đức. Em trai chị V.H báo là sẽ chuyển về gia đình số tiền 20 triệu để cùng lo giải phẫu cho bố. Cũng trong tin nhắn ấy, anh V.D yêu cầu chị V.H ghi rõ các thông tin về số tài khoản, số điện thoại, số chứng minh nhân dân để anh chuyển tiền qua e-banking.
Đúng là nhà chị V.H đang có sự cố: ông bố lớn tuổi vừa bị té gãy xương khớp phải phẫu thuật. Câu chuyện chuyển tiền từ em trai không hề làm chị nghi ngờ. Chị đã làm theo yêu cầu trong tin nhắn của V.D và sau đó, chị nhận được 1 tin nhắn dạng SMS gửi đến số điện thoại. Tin nhắn ấy hình thức giống tin nhắn từ ngân hàng, nội dung tin nhắn yêu cầu chị truy cập vào hệ thống (là một đường link) để nhận tiền. Chị nhấn vào link và sau đó, điền các thông tin theo hướng dẫn trên đường link này. Nhưng, thay vì nhận được 20 triệu đồng từ người em, toàn bộ tiền trong tài khoản của chị lại bị rút sạch!
Khi phát hiện ra mình bị mất hết tiền trong tài khoản, chị đã gọi trực tiếp cho người em V.D ở Đức thì biết được tài khoản facebook của anh đã bị hack từ mấy ngày qua. Kẻ gian đã mạo danh anh V.D để liên lạc với chị. Thông tin về chuyện gia đình của chị, kẻ gian biết được khi đọc trên facebook và một số thông tin liên lạc của hai chị em trước đó…
Lòng tham và sự nhẹ dạ: gót chân Asin
Không ít người dùng tài khoản facebook đều đã gặp những tin nhắn qua messenger đại loại: “Bạn đã trúng thưởng một chiếc xe máy Honda SH và một phiếu quà tặng tiền mặt trị giá 300 triệu đồng…”. Không ít người dùng facebook đã từng gặp những nội dung tin nhắn từ Messenger của người quen nhờ mua dùm card điện thoại hay cho mượn tiền gấp. Những người cảnh giác thì bỏ qua, nhưng những người còn yếu công nghệ, chưa có kinh nghiệm và nhẹ dạ thì tưởng thật và đã bị lừa.
Với những tin nhắn trúng thưởng, các đối tượng thường yêu cầu chuyển số tiền (khoảng 3 triệu đồng) để nộp tiền lệ phí. Nhưng chưa hết, sau đó, các đối tượng lại tiếp tục nhắn tin rất khéo léo để yêu cầu chuyển khoản thêm nhiều nữa với số tiền tổng cộng hàng chục triệu đồng.
Với hình thức lấy tiền trong tài khoản của người bị lừa như trường hợp chị V.H nói trên, thủ đoạn của kẻ xấu là dụ người bị hại truy cập vào đường link ảo. Từ đó, chúng ghi lại các thông tin cũng như mật khẩu dùng để giao dịch ngân hàng qua mạng và sau đó dùng chính các thông tin này để truy cập vào hệ thống chính thức của ngân hàng, và rút tiền của người bị hại.
Nhưng để rút được tiền, cần phải lấy được mã OTP (mã số bảo mật) mà ngân hàng gửi riêng cho người bị hại, nên trên đường link ảo, chúng đã tìm cách hướng dẫn nạn nhân điền mã số này, sau đó dùng nó để rút hết tiền trong tài khoản của họ. Hình thức lừa lấy mã OTP đôi khi là những cú điện thoại (do nạn nhân để công khai số điện thoại trên facebook). Nội dung những cuộc điện thoại đóng vai nhân viên ngân hàng là “tài khoản của bạn có một giao dịch bị treo, cần mã OTP để xử lý”. Vì nhẹ dạ cả tin và không hiểu công nghệ, chủ nhân cung cấp mã OTP, chỉ ít phút sau, số tiền hàng chục triệu trong tài khoản đã bị mất sạch.
Chính lòng tham và sự nhẹ dạ là gót chân Asin của nạn nhân mà kẻ lừa đảo biết lợi dụng (Tranh biếm họa của Leo)
Đa phần những vụ việc này, khi người bị hại báo cáo cho cơ quan công an, cho ngân hàng thì đã quá muộn. Kẻ xấu đã xóa được dấu vết, rất khó điều tra. Số lượng các vụ lừa đảo không ngừng gia tăng. Hình thức các vụ lừa đảo ngày càng tinh vi. Những đối tượng lừa đảo không chỉ ở trong nước mà còn là các phần tử xấu ngoài biên giới quốc gia. Các vụ lừa đảo ấy không dễ giải quyết, và ngày càng đòi hỏi sự cảnh giác cao của mọi thành viên, sự nỗ lực ngăn chặn của nhiều cơ quan chức năng.
Cảnh giác với các chiêu thức
Các chiêu thức lừa đảo qua mạng rất tinh vi và đa dạng nhưng tựu trung vẫn xoay quanh một số phương thức: Lừa trúng thưởng, hù dọa, đánh cắp thông tin, đánh vào tâm lý tình cảm… Phổ biến là hack tài khoản mạng xã hội của các thành viên, sau đó đóng vai người trong cuộc để nhờ người thân, bạn bè của chủ trang mạng cho mượn tiền.
Kẻ lừa đảo qua mạng rất giỏi công nghệ, đa phần những vụ lừa đảo qua mạng đều dẫn đến hậu quả nặng nề cho nạn nhân. Cảnh giác vẫn là giải pháp quan trọng nhất.
Các hình thức lừa đảo phổ biến là:
- Mạo danh các nhà mạng, cơ quan nhà nước. Ví dụ: các đối tượng thông qua những thông tin mà cá nhân chia sẻ trên mạng xã hội đã giả mạo nhân viên nhà mạng VNPT, FPT hoặc cơ quan công an, viện kiểm sát để chuyển cho chúng 1 số tiền nhất định.
- Hack tài khoản mạng xã hội để lừa đảo. Các đối tượng lừa đảo sau khi chiếm được tài khoản mạng xã hội của 1 người nào đó, sẽ dùng tài khoản đó để nhắn tin đến bạn bè, người thân của người đó để nhờ mua card điện thoại hoặc vay tiền.
- Lừa trúng thưởng: Bằng cách nhắn tin qua email, mạng xã hội, kẻ lừa đảo sẽ thông báo rằng bạn đã trúng thưởng một dịch vụ mà bạn không tham gia, kẻ lừa đảo sẽ yêu cầu nạn nhân gửi 1 số tiền trước để xác minh chứng thực…
- Lừa đảo bằng cách trộm mã ngân hàng: sử dụng trang web giả mạo để nạn nhân cung cấp các thông tin tài khoản đặc biệt là mã OTP…
Từ những phân tích trên đây, chúng ta cần thấy rằng, phải hết sức cảnh giác khi sử dụng các công cụ mạng xã hội. Mặc dù đối với loại tội phạm này, pháp luật cũng có những hình thức hết sức nghiêm khắc nhưng điều tra và xử lý các đối tượng gặp rất nhiều khó khăn vì bọn lừa đảo giỏi công nghệ thông tin và sử dụng tài khoản ảo, tài khoản của người dùng mà chúng đánh cắp để liên lạc, nên rất khó tìm. Các đối tượng này thường ẩn danh, cơ quan điều tra xác định nhân thân lai lịch không dễ. Chúng ít để lại dấu vết. Hầu hết các vụ lừa đảo qua mạng sau khi nạn nhân báo lên cơ quan chức năng là đã quá muộn hoặc không rõ ràng (đối tượng có nghề thường sử dụng địa chỉ IP giả, khi nhận được tiền thì chuyển ngay vào một tài khoản ngân hàng nước ngoài…)
Để đảm bảo an toàn tài sản cho chính mình, chúng ta luôn thận trọng trong các giao tiếp trên mạng xã hội: không nên đặt niềm tin tuyệt đối vào các thông tin trên mạng xã hội, không nên để lộ các thông tin cá nhân như số tài khoản, số điện thoại, số CMND qua mạng xã hội.
Phú Trang