(HTV) - 2023 là một năm đầy biến động với những khủng hoảng chồng chất. Đây là năm sẽ được ghi nhớ bởi 2 cuộc xung đột quy mô lớn ở Ucraina và Gaza. Tuy nhiên, vẫn có những điểm sáng mang lại hy vọng. Hãy cùng điểm lại 10 sự kiện thế giới nổi bật nhất.
Xung đột Nga - Ucraina, cuộc xung đột lớn nhất tại Châu Âu kể từ sau chiến tranh thế giới thứ 2, đã bước sang năm thứ 2, và chưa có dấu hiệu cho thấy nó sẽ kết thúc. Theo thống kê của LHQ, cuộc xung đột đã khiến 27.000 dân thường Ucraina thương vong.
Theo ước tính của Mỹ, về phía lực lượng Ucraina, khoảng 70.000 binh sĩ đã thiệt mạng. Lực lượng Nga được cho là đã mất khoảng 120.000 binh sĩ.
Đến nay, Ucraina không chỉ chặn đứng cuộc tấn công của đối phương mạnh hơn họ nhiều lần, mà đã giành lại được khoảng 50% lãnh thổ mà Nga giành quyền kiểm soát trong năm 2022, và 37% lãnh thổ mà Nga đã giành quyền kiểm soát kể từ năm 2014.
Ucraina giành lại 50% lãnh thổ từ Nga
Nguồn: Reuters
Tuy nhiên, giờ đây cuộc xung đột đã chuyển sang một giai đoạn mới. Tổng tư lệnh quân đội Ucraina, tướng Valery Zaluzhny thừa nhận tình thế bế tắc, vì không có một đột phá đáng kể nào trên chiến trường, trong khi Nga vẫn đổ quân ồ ạt ra chiến tuyến dù gánh chịu thương vong cao. Chiến dịch phản công của Ucraina từ tháng 6/2023 đến nay, nhìn chung, đã rơi vào bế tắc.
Một binh sĩ Ucraina trong xe tăng ở Bakhmut vào ngày 08/12/2023. Ucraina cảnh báo họ có nguy cơ thất bại trong bối cảnh sự ủng hộ của phương Tây đang lung lay. Nguồn ảnh: Kostya Liberov/Libkos/Getty Images
Ucraina cảnh báo họ đứng trước nguy cơ thất bại trong cuộc xung đột nếu như không tiếp tục được viện trợ quân sự. Sự ủng hộ của phương Tây đang có dấu hiệu lung lay trong khi viện trợ quân sự cho Ucraina đang dần cạn kiệt.
Năm 2024, Nga được dự báo sẽ chiếm ưu thế, nhờ vào số lượng drone và đạn pháo được tăng cường, từ nguồn tự sản xuất và nguồn cung cấp từ Iran và Triều Tiên. Nga cũng đã phát triển thành công hệ thống và chiến thuật chiến tranh điện tử để làm giảm độ chính xác và vô hiệu hóa nhiều loại vũ khí của Ucraina.
Câu hỏi mang tính quyết định cho cuộc xung đột này trong năm 2024 sẽ là: Bên nào xây dựng lại các đơn vị chiến đấu chất lượng cao nhanh hơn?
Ngày 07/10, Hamas bất ngờ bắn hàng ngàn quả tên lửa về phía các thị trấn của Israel, sau đó hàng ngàn tay súng phá vỡ hàng rào bảo vệ biên giới, vốn được cho là kiên cố và tối tân, đột kích vào sâu trong lãnh thổ Israel. 1200 người Israel thiệt mạng sau vụ đột kích. 200 con tin, trong đó có hàng chục người nước ngoài bị bắt giữ.
Để đáp trả cuộc đột kích của Hamas, Israel mở cuộc chiến tổng lực với mục tiêu xóa sổ nhóm Hamas. Thánh đường Hồi giáo Yassin đã bị Israel phá hủy trong một cuộc không kích. Nguồn ảnh: Adel Hana/AP
Israel đáp trả bằng cách phát động "Chiến dịch Thanh kiếm sắt" với mục tiêu xóa bỏ nhóm Hamas. Nước này áp đặt một cuộc bao vây hoàn toàn Gaza, đồng thời phát động cuộc tấn công trên bộ, kết hợp với các cuộc ném bom và pháo kích. Hơn 20.000 dân thường Palestine đã thiệt mạng bởi những cuộc tấn công của Israel, trong đó hơn 2/3 là phụ nữ và trẻ em.
Thương vong cho dân thường Palestine ở Gaza nhiều đến mức LHQ mô tả Gaza là nghĩa địa của trẻ em.
Một người đàn ông bị thương vĩnh biệt con trai mình trong một bệnh viện sau một vụ ném bom của Israel ở Rafah vào ngày 19/12/2023. Nguồn ảnh: Mohammed Abed/AFP
Sau vài ngày ngừng bắn tạm thời, Israel vẫn tiếp tục tấn công và gây thương vong cho dân thường, bất chấp những kêu gọi và phản đối mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế, kể cả ý kiến từ Mỹ, đồng minh thân thiết nhất của Israel.
Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc bị tê liệt vì sự chia rẽ địa - chiến lược, vì thế không thể đưa ra giải pháp cho cuộc xung đột Hamas - Israel. Thẩm quyền và uy tín của tổ chức đã bị suy giảm nghiêm trọng" sau khi Mỹ bỏ phiếu chống, ngăn cản một nghị quyết lên án Israel và kêu gọi ngừng bắn ở Dải Gaza.
Những cuộc tấn công của phe vũ trang Houthi ở Yemen, nhóm Hezbollah ở Liban và những tuyên bố của Iran, đe dọa làm cuộc xung đột lan rộng ra khu vực.
Năm 2023 cũng là năm chứng kiến một thời kỳ căng thẳng tột độ trên bán đảo Triều Tiên. Bình Nhưỡng không ngừng thể hiện sức mạnh với những cuộc bắn thử tên lửa với tần suất cấp tập của Triều Tiên và những cuộc tập trận liên tục giữa Mỹ và Hàn Quốc.
Trong năm 2023, Triều Tiên đã phóng thử tổng cộng 21 tên lửa, trong đó có 3 lần phóng thử tên lửa Hwasong-18 - tên lửa liên lục địa mạnh nhất và tiên tiến nhất mà Triều Tiên phát triển từ trước đến nay. Theo Bộ Quốc phòng Nhật Bản, Hwasong-18 đạt độ cao gần 6.650km, bay được quãng đường hơn 1.000km, trong thời gian 4.491 giây (khoảng 74 phút) trước khi đáp chính xác xuống mục tiêu xác định ở vùng biển ngoài khơi bờ biển phía Đông của Triều Tiên. Theo các chuyên gia, nếu được phóng theo quỹ đạo tiêu chuẩn, tên lửa có thể bay hơn 15.000km, đủ sức vươn tới lục địa Mỹ.
Trong năm 2023, Triều Tiên đã phóng thử tổng cộng 21 tên lửa
Triều Tiên thử tên lửa có khả năng bắn đến Mỹ
Nguồn: KCNA
Hwasong-18 sử dụng nhiên liệu rắn, thời gian triển khai nhanh, phóng từ phương tiện phóng di động, có thể khai hỏa từ các vị trí không thể đoán trước. Theo giới chuyên gia quốc tế, bước tiến này là một tiến triển nhảy vọt đáng ngạc nhiên của Triều Tiên.
Mỹ cáo buộc các vụ phóng tên lửa đạn đạo của Triều Tiên vi phạm các nghị quyết của Hội đồng Bảo An LHQ, trong khi Triều Tiên nói rằng đó là động thái đáp lại các cuộc tập trận của Mỹ.
Những cuộc xung đột, chẳng hạn như ở Ucraina và Gaza, và những khủng hoảng kinh tế xã hội trong nước, cùng với những sự kiện liên quan đến khí hậu cực đoan đã thúc đẩy làn sóng di cư cao kỷ lục trong năm 2023.
Châu Âu tiếp nhận hơn 1 triệu đơn xin tị nạn trong năm nay, mức cao nhất kể từ năm 2015 - 2016 khi làn sóng người di cư chủ yếu đến từ Trung Đông và châu Phi gây ra một cuộc khủng hoảng cho lục địa già.
Theo dữ liệu từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế OECD, tình trạng di cư đã đạt mức cao nhất trong 15 năm qua, tại nhiều quốc gia Châu Âu.
Nhiều người di cư bất chấp nguy hiểm đến tính mạng để tìm đến nơi an toàn hoặc cuộc sống tốt hơn.
Người di cư tìm đường băng qua sông Rio Grande từ Mexico để vào nước Mỹ, ngày 27/12/2023. Nguồn ảnh: AP Photo/Christian Chavez
Năm qua, bất chấp những hiểm nguy, hơn 2,2 triệu người từ nhiều nước Nam Mỹ và Trung Mỹ đã đến biên giới phía Nam nước Mỹ để tìm cách vào nước này.
Đối mặt với làn sóng di cư cao kỷ lục, Chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden bãi bỏ hơn 20 luật và quy định liên bang, đồng thời cho biết sẽ xây dựng thêm hàng rào dọc biên giới phía nam đất nước.
LHQ cho biết, giai đoạn 2014 - 2022, khoảng 50.000 người đã thiệt mạng trên hành trình di cư giữa các nước trên thế giới.
Năm 2023 chứng kiến sự phát triển bùng nổ của công nghệ trí tuệ nhân tạo A.I., đặc biệt trong lĩnh vực A.I. tạo sinh (generative A.I.). Sản phẩm công nghệ đánh dấu bước ngoặt trong sự phát triển này là ChatGPT. Kể từ khi ra đời vào cuối năm ngoái, ChatGPT đã tạo ra làn sóng chạy đua phát triển các ứng dụng A.I, tạo sinh. Đến nay, các đại gia công nghệ hàng đầu thế giới, từ Microsoft, Google, Adobe, đến Amazon, đều tung ra các sản phẩm A.I. của mình, và đưa chúng vào các ứng dụng phổ biến.
ChatGPT đã tạo ra làn sóng chạy đua phát triển các ứng dụng A.I, tạo sinh
Bức ảnh giả về Giáo hoàng Francis là bức ảnh giả gây xôn xao nhất trong năm 2023
Bức ảnh thể hiện Giáo hoàng đang mặc trang phục thời trang - điều mà ông không hề thực hiện. Công nghệ A.I. tạo sinh khiến người ta lo ngại về nạn thông tin giả lan tràn.
Bên cạnh những lợi ích mà A.I. mang lại, sự phát triển của A.I. cũng khiến giới công nghệ lo ngại về những nguy cơ của nó, chẳng hạn như có thể làm ảnh hưởng tình hình việc làm, lan tràn thông tin giả, lừa đảo, gian lận trong học thuật, cũng như đe dọa an ninh quốc phòng.
Nhằm ngăn chặn những nguy cơ mà A.I. gây ra, ngày 08/12 EU công bố thỏa thuận mang tính lịch sử, về quản lý việc phát triển và sử dụng A.I. ở Châu Âu.
Các nhà lập pháp thảo luận về Đạo luật A.I. tại Nghị viện Châu Âu vào tháng 6/2023. Nguồn ảnh: Jean - Francois Badias/Associated Press
Đạo luật A.I. của EU được xem là một chuẩn mực toàn cầu cho chính phủ các nước đang hy vọng có thể khai thác những lợi ích tiềm tàng của A.I. trong khi bảo vệ khỏi những nguy cơ.
Đây là nỗ lực đầu tiên và toàn diện nhất trên thế giới nhằm quản lý việc sử dụng A.I.. Trước đó, Mỹ và Trung Quốc cũng đưa ra những quy định pháp luật liên quan đến quản lý A.I..
Sau nhiều chục năm đàm phán về khí hậu, thế giới cuối cùng cũng đã đồng ý từ bỏ tác nhân chính gây ra biến đổi khí hậu. Đó là nhiên liệu hóa thạch, gồm dầu mỏ, than đá và khí đốt. Ngày 13/12, tại hội nghị COP28, ở Dubai, đại diện từ gần 200 quốc gia đã đồng ý giảm sự tiêu thụ toàn cầu đối với nhiên liệu hóa thạch nhằm tránh các thảm họa do biến đổi khí hậu; kêu gọi thực hiện việc này theo một cách đúng đắn, trật tự và công bằng.
Thỏa thuận tại COP28 mang tính lịch sử, nhưng thành công của nó tùy thuộc vào quá trình thực thi. Nguồn ảnh: Euronews
Thỏa thuận đồng thời kêu gọi cung cấp thêm tiền cho các nước nghèo, vốn phát thải khí nhà kính thấp nhất, nhưng đang và sẽ gánh chịu nhiều thiệt hại nhất do biến đổi khí hậu.
Thỏa thuận báo hiệu kỷ nguyên dầu mỏ đã bắt đầu đi vào quá trình kết thúc.
Tuy nhiên thỏa thuận này không ràng buộc các quốc gia phải hành động. Chủ tịch COP28, Sultan al-Jaber, gọi đây là một thỏa thuận lịch sử, nhưng kêu gọi thực hiện những bước đi cần thiết để biến thỏa thuận thành những hành động cụ thể.
Theo cơ quan theo dõi Biến đổi Khí hậu Copernicus của EU, 2023 là năm nóng nhất mà con người từng ghi nhận. Nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng 1,46 độ C so với nhiệt độ trung bình thời kỳ tiền công nghiệp.
Theo các nhà khoa học, nhiệt độ cao khác thường của năm 2023 là kết quả của sự kết hợp giữa hiện tượng tự nhiên El Nino và biến đổi khí hậu do con người gây ra. Sự ấm lên như vậy dẫn đến những đợt sóng nhiệt khiến nhiều người tử vong, cháy rừng nghiêm trọng ở mức kỷ lục ở nhiều nơi, từ Canada, đến Hawaii, Hy Lạp; bùng phát dịch bệnh, hạn hán, lũ lụt và lượng băng thấp kỷ lục ở Nam Cực, trong khi nhiệt độ đại dương ở mức cao nhất từ trước đến nay, bao phủ phần lớn địa cầu.
.JPG)
Cháy rừng trên đảo Maui của Hawaii đã phá hủy nhiều nơi của một thị trấn cổ, làm ít nhất 96 người thiệt mạng và hàng ngàn người mất nhà cửa. Nguồn: Patrick T. Fallon/AFP via Getty Images
Nhiệt độ toàn cầu tăng lên đồng nghĩa các hiện tượng thời tiết cực đoan, vốn đã nghiêm trọng, sẽ diễn ra thường xuyên hơn và với cường độ mạnh hơn.
Dấu ấn lớn nhất trong lĩnh vực thám hiểm không gian của năm qua đến từ Ấn Độ. Quốc gia Nam Á này đã làm nên lịch sử khi trở thành nước đầu tiên có tàu thám hiểm hạ cánh thành công xuống cực Nam của Mặt trăng, khu vực được cho mang lại lợi ích quan trọng cả về chiến lược và khoa học, rất quan trọng đối với nỗ lực tìm kiếm nước đóng băng. Băng nước có thể là một trong những tài nguyên có giá trị nhất của mặt trăng. Nhiều cơ quan và công ty tư nhân nghiên cứu về vũ trụ coi băng nước là chìa khóa để chinh phục mặt trăng và thậm chí là sứ mệnh lên sao Hỏa.
.JPG)
Ấn Độ đã chiến thắng trong cuộc đua đặt chân lên cực Nam của Mặt Trăng, và là nước thứ Tư đáp xuống Mặt Trăng, sau Mỹ, Nga, Trung Quốc. Nguồn: Cơ quan không gian Ấn Độ
Trong lĩnh vực giải trí, năm 2023 đánh dấu thành công rực rỡ của ngôi sao ca nhạc Taylor Swift, khi cô hoạt động không mệt mỏi trên nhiều lĩnh vực và liên tục phá kỷ lục. Những ca khúc đã 4 năm tuổi của cô liên tục dẫn đầu các bảng xếp hạng. Cô đoạt nhiều giải thưởng danh giá, từ Grammy đến Billboard và MTV.
Taylor Swift thắng lớn tại MTV Music Awards 2023, với 9 giải thưởng. Nguồn ảnh: Getty Images
Cô cũng đã "càn quét" các giải thưởng danh giá khác trong năm 2023.
Tour lưu diễn vòng quanh thế giới của cô, mang tên Eras Tour, cũng đang làm mưa làm gió trên thế giới. Dù chỉ mới đi một nửa hành trình, nhưng The Eras Tour đã là chuyến lưu diễn có doanh thu cao nhất mọi thời đại.
Đầu tháng 12, tour diễn đã vượt mốc doanh thu 1 tỷ đô la, phá nhiều kỷ lục về doanh thu. Cô vượt qua tour diễn của Elton John, "Farewell Yellow Brick Road” về mặt doanh thu; và cũng là tour diễn đạt 1 tỷ đô la nhanh nhất lịch sử, cũng vượt qua kỷ lục của Elton John. Trong khi Elton John phải mất nhiều năm mới đạt cột mốc đó, thì Swift chỉ mất 8 tháng. Eras Tour cũng giúp cô ca sĩ 33 tuổi này trở thành tỷ phú trong khi đang lưu diễn. Tour diễn cũng là một yếu tố kích thích kinh tế tại những nơi mà cô biểu diễn.
Taylor Swift biểu diễn trong Eras Tour ở New Jersey hồi tháng 05/2023. Tour diễn Eras Tour đã vượt mốc 1 tỷ đô la, trở thành chuyến lưu diễn có doanh thu cao nhất mọi thời đại. Nguồn ảnh: Jutharat Pinyodoonyachet for The New York Times
Bộ phim về Eras Tour cũng thắng lợi về mặt doanh thu phòng vé, thu về gần 180 triệu USD tại Mỹ và 250 triệu USD trên toàn cầu. Con số này chỉ kém chút ít so với bộ phim tài liệu ca nhạc của Michael Jackson, "This Is It", năm 2009.
Ngày 27/12, ca sĩ của ca khúc Karma (nghiệp báo) được tạp chí Time bầu chọn là "Nhân vật của Năm". Tạp chí này cho biết cô là phụ nữ đầu tiên từng 2 lần xuất hiện trên bìa của họ trong số phát hành đặc biệt cuối năm, kể từ năm 1927.
Với sự tươi mới và khác lạ trong cách kể chuyện, bộ phim “Everything Everywhere All at Once” (Mọi thứ, Mọi nơi, Cùng một lúc), với kinh phí chỉ 25 triệu đô la, đã đánh bại hàng loạt đối thủ nặng ký để đoạt 7 giải quan trọng tại Oscar 2023, trong đó có giải phim hay nhất. Đây cũng là bộ phim được trao nhiều giải thưởng nhất trong lịch sử điện ảnh (158 giải).
Bộ phim giải trí và nhân văn cho thế giới giữa thời buổi khủng hoảng
Nguồn: Hãng phim A24
Chuyện phim xoay quanh Evelyn (do Dương Tử Quỳnh đóng) - một người phụ nữ gốc Á nhập cư, chủ một tiệm giặt ủi ở California, đang chán đến tận cổ cuộc sống nhàm chán và vô nghĩa của bà ta, khi công việc kinh doanh bết bát nhưng bị truy thu thuế. Bà lại mâu thuẫn với một ông chồng và đứa con gái đồng tính nổi loạn. Rồi một ngày, ông chồng vốn thường ngày nhu nhược, bất ngờ tự nhận là người đến từ vũ trụ khác. Anh đi tìm cô qua khắp các vũ trụ, vì có một thế lực hắc ám đang âm mưu phá hủy đa vũ trụ. Trong khi đó, Evelyn là người duy nhất có thể ngăn chặn mọi hiểm họa.
Từ cuộc phiêu lưu đa vũ trụ bất đắc dĩ đó, Evelyn có dịp nhìn nhận lại ý nghĩa thực sự của cuộc sống và bắt đầu hành trình hàn gắn tổn thương cho chính mình cũng như những mối quan hệ đổ vỡ của bà với gia đình nhỏ. Từ đó, họ biết trân quý những giá trị của gia đình, và học cách để chấp nhận nhau và không làm khổ nhau.
Dương Tử Quỳnh nữ diễn viên gốc Á đầu tiên giành được tượng vàng Oscar cho nữ diễn viên xuất sắc nhất. Nguồn ảnh: Myung J. Chun / Los Angeles Times
Dương Tử Quỳnh có màn hóa thân xuất thần khi thể hiện nhiều nhân vật ở các vũ trụ khác nhau. Màn trình diễn trong phim giúp cô đoạt giải nữ diễn viên chính xuất sắc nhất. Hai diễn viên khác của phim này cũng đoạt giải diễn viên phụ xuất sắc. Đó là diễn viên Quan Kế Huy, trong vai người chồng của Evelyn, và Jamie Lee Curtis, trong vai nhân viên sở thuế. Phim cũng đoạt giải đạo diễn xuất sắc nhất cho 2 đồng đạo diễn, Daniel Kwan - Daniel Scheinert.
Phim được cả giới phê bình và khán giả đón nhận nồng nhiệt. Doanh thu toàn cầu của bộ phim này đạt được ở mốc hơn 106 triệu USD, gấp 4 lần kinh phí làm phim.
Dương Tử Quỳnh là nữ diễn viên gốc Á đầu tiên giành được tượng vàng Oscar ở hạng mục Nữ Diễn viên xuất sắc nhất. Nhận giải Oscar đầu tiên sau gần 40 năm hoạt động nghệ thuật, cô đã có một bài phát biểu truyền cảm hứng mạnh mẽ: "Đây là bằng chứng cho thấy hãy mơ lớn, bởi những giấc mơ lớn sẽ thành sự thật. Và các quý cô, đừng để bất kỳ ai nói với các bạn rằng bạn đã hết thời. Đừng bao giờ bỏ cuộc".
Oscar 2023 cũng tôn vinh những ngôi sao chưa bao giờ bỏ cuộc. Họ đoạt giải ở độ tuổi U50, vốn thường bị coi là đã qua sườn dốc của sự nghiệp. Brendan Fraser (Giải nam diễn viên chính xuất sắc nhất) và Quan Kế Huy (Giải nam diễn viên phụ xuất sắc nhất) từng trải qua thời gian dài bị ngành công nghiệp điện ảnh quên lãng.
Từ trái sang: Quan Kế Huy, Dương Tử Quỳnh, Brendan Fraser, Jamie Lee Curtis. Nguồn ảnh: Photo by John Angelillo/UPI
Nếu quý vị muốn tìm hiểu thêm về những sự kiện thế giới nổi bật trong năm 2023, những phân tích sâu về cục diện các cuộc xung đột, những tiến bộ vượt bậc của công nghệ A.I.,...; hãy đón xem chương trình THẾ GIỚI 2023, phát sóng lúc 21 giờ 30 ngày 31/12/2023 trên kênh HTV9 Đài Truyền hình TP.HCM.
>>> Xin mời quý vị đón xem Thời sự HTV lúc 20 giờ và Chương trình Thế giới 24G lúc 20 giờ 30 phút mỗi ngày trên kênh HTV9